Chủ động phòng, chống dịch bệnh đậu mùa khỉ
Từ 01/01/2022 đến ngày 23/7/2022, Tổ chức Y tế thế giới
đã ghi nhận hơn 16.000 trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ, trong đó có 5 trường
hợp tử vong tại 75 quốc gia ở tất cả 6 khu vực của WHO.
Bệnh đậu mùa khỉ được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1958 trên các đàn khỉ được nuôi để nghiên cứu, do đó có tên là 'bệnh đậu mùa khỉ'. Ca bệnh đậu mùa khỉ đầu tiên ở người được ghi nhận vào năm 1970 tại Cộng hòa Dân chủ Công gô và sau đó trở thành bệnh lưu hành ở khu vực Trung Phi và Tây Phi.
Mụn nước xuất hiện ở nhiều vùng trên cơ thể bệnh nhân mắc bệnh Đậu mùa khỉ.
Biểu hiện triệu chứng
có thể khác nhau tùy thuộc vào từng giai đoạn bệnh, nhưng tương tự như bệnh đậu
mùa, các triệu chứng thường thấy là sốt, đau đầu, đau cơ, đau lưng, sưng hạch bạch huyết, ớn lạnh, mệt mỏi, phát ban có
thể nhìn giống như mụn nước xuất hiện trên mặt, bên trong miệng hoặc ở các bộ
phận khác của cơ thể như bàn tay, bàn chân, ngực, bộ phận sinh dục hoặc hậu môn.
Bệnh đậu mùa khỉ thường có triệu chứng tương tự như bệnh
đậu mùa, có thể tự khỏi trong vòng 2-3 tuần; tuy nhiên
hay gặp tổn thương da toàn thân và có hạch to kéo dài 2-3 tuần. Bệnh thường
nặng ở trẻ em, phụ nữ có thai hoặc người suy giảm miễn dịch.
Hiện chưa xác định tình trạng người nhiễm vi rút
đậu mùa khỉ không triệu chứng. Thời gian ủ bệnh từ 5-21 ngày. Thời gian người
bệnh có thể lây nhiễm cho người khác là từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên
đến khi tất cả các lớp vảy trên các vị trí phát ban bong tróc hết. Các biến
chứng có thể gồm nhiễm trùng thứ phát, viêm phế quản phổi, nhiễm trùng huyết,
viêm não và nhiễm trùng giác mạc kèm theo mất thị lực. Bệnh có tỷ lệ tử vong
dao động từ 0-11%.
Đậu mùa khỉ ở người
lây truyền khi tiếp xúc trực tiếp gần, lây qua vết thương, dịch cơ thể, giọt
bắn lớn của đường hô hấp và qua tiếp xúc với các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm
bệnh. Sự lây truyền có thể xảy ra qua nhau thai từ mẹ sang thai nhi hoặc khi
tiếp xúc gần trong và sau khi sinh.
Theo WHO, đến nay, kết quả một số nghiên cứu cho thấy vắc xin đậu mùa trước đây có hiệu quả nhất định trong việc phòng chống bệnh đầu mùa khỉ. Hiện một số ít quốc gia đã phê duyệt sử dụng vắc xin phòng bệnh đậu mùa/đậu mùa khỉ thế hệ mới (thế hệ 2, 3) để sử dụng phòng, chống bệnh đậu mùa khỉ. Tới thời điểm 18/7/2022, WHO không khuyến cáo việc tiêm vắc xin phòng, chống bệnh đậu mùa khỉ rộng rãi do vi rút đậu mùa khỉ không dễ dàng lây lan. Các dữ liệu nghiên cứu về hiệu quả của vắc xin phòng đậu mùa/đậu mùa khỉ thế hệ mới vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu.
Tổng giám đốc Tổ chức Y tế thế giới công bố đợt bùng phát dịch bệnh đậu mùa khỉ hiện nay đáp ứng các tiêu chí đánh giá tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng.
Ngày 23/7/2022,
Tổng giám đốc Tổ chức Y tế thế giới công bố đợt bùng phát dịch bệnh đậu mùa khỉ hiện nay đáp ứng các tiêu chí đánh giá tình trạng khẩn cấp về sức
khỏe cộng
đồng quốc tế theo Điều lệ Y tế quốc tế do tốc độ lây lan nhanh, nguy cơ về sự lan rộng hơn nữa của
dịch bệnh tới các quốc gia khác là rất rõ ràng; nguy cơ mắc bệnh Đậu
mùa khỉ là ở mức trung bình trên toàn cầu, riêng khu vực châu Âu là ở mức nguy
cơ cao; còn nhiều thông tin về bệnh cần được nghiên cứu và tìm hiểu thêm, đặc
biệt là về phương thức lây truyền của vi rút.
Để
chủ động phòng chống dịch bệnh đậu mùa khỉ ở nước ta, Bộ Y tế khuyến cáo người
dân chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh sau:
1.
Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất che bằng khăn vải hoặc khăn tay
hoặc khăn giấy dùng một lần hoặc ống tay áo để làm giảm phát tán các dịch tiết
đường hô hấp; rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn ngay
sau khi ho, hắt hơi. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng.
2.
Thường
xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay.
3.
Người có triệu chứng phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân kèm theo một hoặc
nhiều triệu chứng nghi ngờ cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo
dõi, tư vấn kịp thời. Đồng thời, cần chủ động tự cách ly, tránh quan hệ tình
dục.
4. Tránh tiếp xúc gần với người mắc bệnh đậu mùa khỉ,
tránh tiếp xúc trực tiếp với những vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn và các vật
dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Trong trường hợp nơi ở/nơi làm việc có người
mắc hoặc nghi ngờ mắc bệnh, cần thông báo cho cơ quan y tế để được tư vấn và xử
trí kịp thời, không tự ý điều trị.
5.
Người đến các quốc gia có lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ (khu vực Trung và Tây
Phi), cần tránh tiếp xúc với động vật có vú (chết hoặc sống) như: động vật gặm
nhấm, thú có túi, động vật linh trưởng có thể chứa vi rút đậu mùa khỉ. Khi quay
trở về Việt Nam cần chủ động khai báo với cơ quan y tế địa phương để được tư
vấn.
6.
Đảm bảo an toàn thực phẩm, thực hiện lối sống lành mạnh, tăng cường vận động
thể lực, nâng cao sức khỏe.
Minh Khương