Hút thuốc lá nguy cơ mắc các bệnh lý về tim mạch
Thuốc lá là chất chứa nhiều độc tố đối với cơ thể
con người như nicotin, formaldehyde, cyanid... Những người hút thuốc lá có nguy
cơ cao mắc các bệnh lý tim mạch, đột quỵ, răng miệng và cả bệnh ung thư. Vì
vậy, việc hút thuốc lá gây bệnh tim mạch đang là một vấn đề được quan tâm hàng
đầu.
Để hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa thuốc lá và tim mạch, chúng tôi có cuộc trao đổi với Thạc sĩ, bác sĩ Đinh Danh Trình – Phụ trách phó trưởng khoa Tim Mạch, Bệnh viện Bãi Cháy.
PV: Xin Bác sĩ cho biết thuốc lá và
bệnh tim mạch có mối quan hệ như thế nào?
Thạc sĩ, bác sĩ Đinh Danh Trình: Như chúng ta đã biết thuốc lá giết
chết hơn 8 triệu người trên toàn cầu mỗi năm. Trong đó hơn 7 triệu người tử
vong do sử dụng thuốc lá trực tiếp và khoảng 1,2 triệu người tử vong dù không
hút thuốc nhưng tiếp xúc với khói thuốc một cách thụ động.
Hút thuốc lá là một yếu tố làm tăng
nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp và làm tăng mức độ nghiêm trọng
của các bệnh về đường hô hấp. Theo đánh giá của hội đồng các chuyên gia y tế
công cộng được WHO triệu tập vào ngày 29 tháng 4 năm 2020 cho thấy những người
hút thuốc có nguy cơ mắc các biến chứng nghiêm trọng về sức khỏe do COVID-19
cao hơn so với những người không hút thuốc.
Việc hút thuốc lá từ lâu đã gây
những ảnh hưởng tiêu cực đối với sức khỏe của con người bởi vì thuốc lá cũng
như khói thuốc lá chứa những chất độc hại, nhất là những chất gây ung thư. Rất
đáng chú ý là thuốc lá chứa nicotin là một chất có khả năng gây nghiện rất cao,
khiến cho người hút thuốc lá bị phụ thuộc về cả thể chất và tâm lý. Một độc
chất khác cũng có trong thuốc lá là hắc ín làm cơ thể dễ bị tổn thương hơn.
Tác hại của thuốc lá gây ra chính là
những bệnh lý về tim, gan và phổi. Hút thuốc lá gây bệnh nhồi máu cơ tim, đột
quỵ, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và những bệnh lý ung thư như ung thư phổi,
ung thư thanh quản, ung thư bàng quang... Việc ảnh hưởng của thuốc lá và bệnh
tim cũng như những bệnh lý khác đã kể trên đều phụ thuộc vào số lượng thuốc lá
hút mỗi ngày và số năm hút thuốc lá của người bệnh.
Không thể không nhắc đến khói thuốc
lá hay khói thuốc thụ động vì yếu tố này đã được khoa học chứng minh cũng là
một trong những nguyên nhân gây ra những bất lợi cho sức khỏe con người ở mọi
lứa tuổi.Theo Tổ chức Y tế thế giới WHO thì có khoảng 890.000 người không trực
tiếp hút thuốc lá mà chỉ tiếp xúc với khói thuốc lá vẫn tử vong vì thuốc lá
trong số 7 triệu người chết vì chất độc này.
Hút thuốc lá còn gây sảy thai ở phụ
nữ mang thai hút thuốc lá, là một trong những nguyên nhân dẫn tới sinh non, nhẹ
cân và cả tử vong ở thai nhi.Đối với phụ nữ, chỉ cần tiêu thụ mỗi ngày có 10g
rượu bia kèm theo thuốc lá thì cũng đủ để cơ thể hứng chịu bệnh tật. Hút thuốc
lá còn gây sảy thai ở phụ nữ mang thai hút thuốc lá
Hút thuốc lá gây bệnh tim
mạch:
Cơ chế hút thuốc lá gây bệnh tim
mạch: Về cơ chế, những người hút thuốc lá sẽ làm tăng nồng độ của những sản
phẩm oxy hóa như cholesterol LDL oxy hóa và làm giảm nồng độ cholesterol HDL -
yếu tố đóng vai trò bảo vệ tim. Những yếu tố này kết hợp với sự tác động của CO
và độc chất nicotin làm tổn thương nội mạch. Vì những quá trình tổn thương
trên, cơ thể của những người hút thuốc lá sẽ tăng những phản ứng mạch máu, giảm
cung lượng máu mang oxy nên dẫn đến thiếu máu cơ tim và co thắt mạch vành.
Ngoài ra, hút thuốc lá cũng góp phần làm tăng fibrinogen và tăng sự kết dính
tiểu cầu.
Thuốc lá và bệnh tim
Tăng huyết áp: Nguyên nhân của tình trạng tăng
huyết áp ở những người hút thuốc lá là nicotin. Nicotin là chất gây nghiện, làm
kích thích sản sinh adrenaline nên hút thuốc lá làm tim đập nhanh, nhịp tim trở
nên nhanh hơn gây huyết áp cao.
Huyết áp sẽ trở lại bình thường ở
khoảng giữa những lần hút thuốc nhưng không bao giờ trở về bình thường nếu
không ngừng hút thuốc. Nếu hút thuốc lá quá nhiều lần trong ngày sẽ làm tăng
chỉ số huyết áp trung bình. Ngoài ra, hút thuốc lá còn làm tăng huyết áp dao
động là yếu tố nguy hiểm hơn cả bệnh tim mạch.
Hút thuốc lá làm giảm hiệu quả trong
lúc đang điều trị tăng huyết áp. Tình trạng này do thuốc lá có những chất làm
gan sản xuất enzym đi vào máu làm hạn chế tác dụng thuốc điều trị tăng huyết
áp.
Bệnh mạch vành
Hút thuốc lá được xem là yếu tố nguy
cơ bệnh mạch vành. Ngoài ra, hút thuốc lá thụ động hay tiếp xúc với khói thuốc
ở môi trường thì nguy cơ mắc bệnh lý mạch vành tăng 20%- 30%.
Nguyên nhân của bệnh lý này là do
tình trạng xơ vữa động mạch do lớp nội mạch bị phá hủy vì các chất độc trong
thuốc lá làm cao huyết áp và nồng độ mỡ trong máu cao. Khi hút thuốc kết hợp
với tăng huyết áp, xơ vữa động mạch và tăng nồng độ mỡ máu thì sẽ gây những tác
động cực kỳ xấu đến sức khỏe, cao hơn nhiều lần so với khi xảy ra những tình
trạng này một cách riêng lẻ.
Hút thuốc lá gây nên đau thắt ngực
và nhồi máu cơ tim. Những bệnh nhân này thường bị đau thắt ngực và nhồi máu cơ
tim sớm và có nguy cơ tái phát hiện tượng này trong một năm nhiều hơn người
không hút thuốc lá. Hiện tượng co thắt mạch vành có thể xảy ra chỉ sau khi
người bệnh sử dụng một điếu thuốc lá. Khói thuốc lá làm tăng sản sinh
catecholamine gây loạn nhịp tim, điển hình là ngoại tâm thu thất và rung thất,
rồi ngưng tim.
Phình động mạch chủ: Những mảng xơ vữa động mạch chủ làm
động mạch chủ yếu đi và phình ra, có thể ở thành mạch. Sau đó, những vị trí
phình này có thể bị vỡ gây tổn thương. Những người hút thuốc lá có tỉ lệ bị
phình động mạch chủ cao hơn 8 lần và tỉ lệ tử vong cho vỡ phình động mạch chủ
cũng cao hơn những người không hút thuốc lá.
Bệnh cơ tim: Khói thuốc lá phá hủy những động
mạch nhỏ và đặc biệt CO trong thuốc lá gây tổn thương trực tiếp đến cơ tim. Hơn
nữa, hút thuốc lá làm tăng khả năng nhạy cảm với virus dẫn đến viêm cơ tim.
Bệnh lý mạch máu ngoại vi: Khả năng mắc phải những bệnh lý máu
ngoại vi của người hút thuốc lá cao hơn 16 lần so với người chưa từng hút thuốc
lá. Biểu hiện của những căn bệnh này thường là đau và hạn chế vận động. Bệnh
nhân cần ngừng việc hút thuốc lá trong quá trình điều trị để hiệu quả điều trị
được tốt nhất.
PV: Bác sĩ có lưu ý gì đối với việc
hút thuốc lá và bệnh tim mạch?
Thạc sĩ, bác sĩ Đinh Danh Trình: Nhiều người nghĩ hút thuốc lá không
khói và thuốc lá điện tử là vô hại. Thực chất thì thuốc lá không khói cũng làm
tăng nồng độ Nicotine và nhiều chất khác trong máu. Thuốc lá không khói cũng
làm tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư và tăng nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch.
Thuốc lá điện tử cũng không hoàn toàn vô hại.
Một điểm cũng rất cần lưu ý đó là
việc hút thuốc lá thụ động, tức là việc hít phải khói thuốc từ người hút thuốc
lá. Chỉ 30 phút tiếp xúc với khói thuốc đã làm tổn hại chức năng nội mô động
mạch vành ở những người khoẻ mạnh không hút thuốc tương tự như những người hút
thuốc lá thường xuyên. Vì vậy hút thuốc lá thụ động cũng nguy hại không kém
người hút chủ động, nhất là đối với trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai.
PV: Bác sĩ có lời khuyên gì đối với
những người bị bệnh mà đang hút thuốc lá?
Thạc sĩ, bác sĩ Đinh Danh Trình: Vì những tác hại của thuốc lá vô
cùng nghiêm trọng, đặc biệt là hút thuốc lá gây bệnh tim mạch và khói thuốc lá
cũng ảnh hưởng xấu đến các cơ quan trong cơ thể con người nên cần phải loại bỏ
những yếu tố đưa chúng ta đến với việc sử dụng thuốc lá, nếu đang trong quá
trình điều trị thì tuyệt đối không hút thuốc lá và có chế độ ăn uống cũng như
luyện tập phù hợp.
Nếu bạn đang hút thuốc, thì bất kỳ
khi nào bạn cai thuốc lá cũng đều có lợi ích cho việc cải thiện sức khỏe tim
mạch và giảm nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng khác. Lợi ích của cai thuốc lá
được thấy rất sớm. Sau cai thuốc lá một năm, nguy cơ mắc bệnh động mạch vành đã
giảm đi một nửa. Đồng thời, cai thuốc lá cũng làm giảm nguy cơ nhồi máu não và
xuất huyết dưới nhện.
Đối với người mắc bệnh động mạch vành, cai thuốc lá giúp giảm 36% nguy cơ mắc các biến cố tim mạch và giảm 50% nguy cơ tử vong sớm. Ở những bệnh nhân sau nhồi máu cơ tim, cai thuốc lá giúp giảm 40% nguy cơ tử vong và giảm 30% nguy cơ tái phát nhồi máu cơ tim. Đối với những người mắc bệnh động mạch chi dưới, cai thuốc lá giúp cải thiện khả năng gắng sức, giảm nguy cơ phải cắt cụt chi và tăng tỷ lệ sống còn.
Như vậy, tốt nhất là không hút thuốc
vì những lợi ích của việc không hút thuốc là rất rõ ràng. Nếu đang hút thuốc
thì việc bỏ hút thuốc lá cùng với thực hiện lối sống lành mạnh (ăn nhiều rau,
tích cực luyện tập thể lưc, duy trì cân năng tối ưu..), kiểm soát tốt huyết áp,
mỡ máu, đường huyết thì sẽ giúp ngăn ngừa bị bệnh ở người chưa bị bệnh tim
mạch. Còn đối với người đã bị bệnh tim mạch thì việc bỏ hút thuốc lá cũng giúp
giảm nguy cơ tái phát bệnh hoặc làm nặng bệnh. Kể cả những người đã hút thuốc
lá trong một giai đoạn dài (nhiều chục năm) thì khi bỏ hút thuốc lá vẫn có lợi
ích.
PV: Cảm ơn Bác sĩ vì những thông tin
hữu ích./.
Minh Khương