Bệnh tim thiếu máu cục bộ và phương pháp điều trị
Bệnh tim thiếu máu cục bộ là tình trạng sức khỏe có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được nhận diện và điều trị kịp thời. Bệnh tim thiếu máu cục bộ có thể gây những biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng bệnh nhân nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Hiểu về căn bệnh này sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa, nhận diện và điều trị bệnh.
Can thiệp đặt stent mạch vành tại Bệnh viện Bãi Cháy.
1. Bệnh
tim thiếu máu cục bộ là gì?
Tim thiếu máu cục bộ (bệnh cơ tim thiếu máu
cục bộ hay động mạch vành) là tình trạng xảy ra khi lưu lượng máu đến tim sụt
giảm khiến tim không nhận đủ oxy. Đây thường là kết quả của việc tắc nghẽn một
phần hoặc hoàn toàn động mạch tim (động mạch vành).
Bệnh làm giảm khả năng bơm máu của cơ tim, có
thể dẫn đến những cơn đau tim hoặc rối loạn nhịp tim nghiêm trọng.
Bệnh tim thiếu máu cục bộ tồn tại ở 2 dạng:
Bệnh tim thiếu máu cục bộ cấp tính và bệnh tim thiếu máu cục bộ mạn tính.
- Bệnh
tim thiếu máu cục bộ cấp tính: là tình trạng một trong những động mạch của tim
bị tắc nghẽn đột ngột. Tình trạng nghiêm trọng có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim,
đau thắt ngực hoặc rối loạn nhịp tim nghiêm trọng.
- Bệnh
tim thiếu máu cục bộ mạn tính: là bệnh động mạch vành ổn định hay cơn đau thắt
ngực ổn định.
Đau
thắt ngực ổn định là cơn đau xuất hiện ở ngực khi người bệnh gắng sức. Cơ đau
thường diễn ra trong thời gian ngắn và sẽ giảm dần khi người bệnh được nghỉ
ngơi. Đây là tình trạng ổn định của các mảng xơ vữa động mạch vành. Trong quá
trình hoạt động, một số mảng xơ vữa bị nứt gây hẹp hoặc tắc lòng mạch đột ngột
dẫn đến hội chứng vành cấp (acute coronary syndrome). Hội chứng vành cấp được
điều trị ổn định được xem là bệnh tim thiếu máu cục bộ mạn tính hay đau thắt
ngực ổn định.
2. Nguyên nhân của bệnh tim thiếu máu cục bộ
Bệnh
tim thiếu máu cục bộ xảy ra khi lưu lượng máu di chuyển qua một hoặc nhiều động
mạch vành giảm sút, gây cản trở quá trình tiếp nhận oxy của cơ tim.
Nguyên nhân của bệnh tim thiếu máu cục bộ bao
gồm:
Bệnh xơ vữa động mạch: Xơ vữa là các mảng bám cholesterol tích tụ trên thành động mạch. Tình trạng xơ vữa động mạch là nguyên nhân phổ biến nhất của thiếu máu cơ tim.
Cục máu đông: Các mảng xơ vữa phát triển trong động mạch có thể bị vỡ, gây ra cục máu đông. Cục máu đông có thể làm tắc nghẽn động mạch, dẫn đến thiếu máu cơ tim đột ngột, nghiêm trọng và gây đau tim. Hiếm khi cục máu đông có thể di chuyển đến động mạch vành từ nơi khác trong cơ thể.
Do co thắt động mạch vành: Sự thắt chặt tạm thời của các cơ trong thành động mạch có thể làm giảm hoặc ngăn cản lưu lượng máu đến một phần của cơ tim trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, co thắt động mạch vành là nguyên nhân hiếm gặp của bệnh thiếu máu cục bộ cơ tim.
Những nguyên nhân khác: Đa phần những nguyên nhân này xuất phát từ các yếu tố như:
- Gắng sức.
- Căng
thẳng cảm xúc.
- Nhiệt
độ lạnh.
- Lạm
dụng chất kích thích.
- Ăn
quá no.
- Quan
hệ tình dục mạnh bạo.
3.
Triệu chứng bệnh tim thiếu máu cục bộ
Một số người mắc bệnh thiếu máu cơ tim cục bộ
không có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào. Trường hợp này được gọi là tim
thiếu máu cục bộ thầm lặng. Ở đa số những bệnh nhân khác, khi bệnh xảy ra,
người bệnh thường gặp các triệu chứng phổ biến như tức hoặc đau thắt ngực trái.
Ngoài ra, những triệu chứng bệnh tim thiếu máu cục bộ khác có thể bao
gồm:
- Đau
ở cổ hoặc hàm.
- Đau
vai hoặc cánh tay.
- Nhịp
tim nhanh.
- Khó
thở khi hoạt động thể chất hoặc lao động gắng sức.
- Buồn
nôn và ói mửa.
- Toát
mồ hôi.
- Mệt
mỏi.
4.
Các phương pháp chẩn đoán bệnh tim thiếu máu cục bộ
Để chẩn đoán bệnh tim thiếu máu cục bộ, bác
sĩ thường thăm khám lâm sàng, hỏi bệnh sử và có thể chỉ định thêm các xét
nghiệm bao gồm:
Điện
tâm đồ (ECG)
Phương pháp này sử dụng các điện cực gắn vào da người bệnh để ghi nhận hoạt động của tim. Những thay đổi nhất định trong hoạt động điện của tim có thể là dấu hiệu của tổn thương tim.
Điện tim để chẩn đoán bệnh tim thiếu máu cục bộ.
Kiểm
tra mức độ căng thẳng
Nhịp tim, huyết áp và nhịp thở của người bệnh
được theo dõi khi đi bộ trên máy chạy bộ hoặc đạp xe cố định. Tập thể dục làm
cho tim bơm máu mạnh hơn và nhanh hơn bình thường. Do đó, kiểm tra mức độ căng
thẳng sẽ giúp phát hiện các vấn đề về tim mà có thể bình thường người bệnh
không để ý.
Siêu
âm tim
Phương pháp này sử dụng sóng âm thanh hướng vào tim người bệnh từ một thiết bị chuyên dụng. Thiết bị này được giữ trước ngực bệnh nhân để tạo ra hình ảnh video mô tả hoạt động của tim. Siêu âm tim có thể giúp xác định xem một vùng tim của người bệnh có bị tổn thương và hoạt động bất thường hay không.
Siêu âm tim tại Bệnh viện Bãi Cháy.
Siêu
âm tim gắng sức
Siêu âm tim khi căng thẳng tương tự như siêu
âm tim thông thường, ngoại trừ việc kiểm tra được thực hiện sau khi người bệnh
tập thể dục tại phòng khám của bác sĩ trên máy chạy bộ hoặc xe đạp cố định.
Chụp
CT tim
Xét nghiệm này có thể xác định cơ thể người
bệnh có bị tích tụ canxi trong động mạch vành hay không. Tình trạng tích tụ
canxi ở mạch vành là một dấu hiệu của chứng xơ vữa động mạch vành. Các động
mạch tim cũng có thể được nhìn thấy bằng cách sử dụng chụp CT (chụp mạch vành
CT).
5.
Các biến chứng của bệnh tim thiếu máu cục bộ
Thiếu máu cục bộ cơ tim có thể dẫn đến các
biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:
Đau
tim: Nếu động mạch vành bị tắc nghẽn hoàn toàn, tình trạng
thiếu máu và oxy có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim phá hủy một phần cơ tim. Đây là
một trong những biến chứng nghiêm trọng của bệnh tim thiếu máu cục bộ vì có thể
gây tử vong.
Nhịp
tim bất thường (loạn nhịp tim): Nhịp tim bất thường có thể
làm suy yếu tim của bạn và có thể đe dọa tính mạng.
Suy
tim: Theo thời gian, các đợt thiếu máu cục bộ lặp đi lặp lại
có thể dẫn đến suy tim.
6. Điều trị bệnh tim thiếu máu cục bộ mạn tính
Mục tiêu chủ yếu của việc
điều trị là:
Giảm
thiểu các triệu chứng của bệnh, nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.
Tăng
khả năng tưới máu đi nuôi dưỡng, giảm tình trạng thiếu máu cơ tim.
Ngăn
ngừa hội chứng mạch vành cấp và nguy cơ tử vong do bệnh.
Tùy vào tình trạng sức khỏe
của bệnh nhân và kết quả chẩn đoán mà có nhiều cách điều trị khác nhau. Trong
đó, điều trị nội khoa vẫn là phương pháp chủ yếu được áp dụng cho hầu hết các
trường hợp thiếu máu cơ tim cục bộ mạn tính hay cơn đau thắt ngực ổn định.
Điều trị nội khoa
Một số loại thuốc được chỉ
định sử dụng trong điều trị cơn đau thắt ngực ổn định gồm:
Thuốc
chống kết tiểu cầu như Aspirin, Clopidogrel, Ticagrelor hay Prasugrel.
Thuốc
điều trị rối loạn lipid máu như statin, ezetimibe
Thuốc
ức chế men chuyển như enalapril, perindopril, lisinopril,…
Thuốc
chẹn beta giao cảm như Metoprolol, Bisoprolol, Carvedilol, Nebivolol,..
Thuốc
chẹn kênh canxi như dihydropyridines, non-dihydropyridines
Dẫn
xuất nitrates như Nitroglycerin, Isosorbide dinitrate…
Lưu ý: Người bệnh không tự ý
sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định dùng thuốc của bác sĩ điều trị.
Điều trị can thiệp
Trong trường hợp đã điều trị
nội khoa tích cực nhưng bệnh nhân vẫn còn triệu chứng đau ngực, bác sĩ có thể
chỉ định điều trị can thiệp để tăng khả năng tưới máu cơ tim.
Nong
mạch vành và đặt stent: Bác sĩ đưa một đoạn ống thông qua động mạch ngoại biên
để đi đến vị trí mạch vành bị tắc nghẽn, sau đó thổi phồng quả bóng nhỏ gắn ở
đầu ống thông để làm lưu thông máu bình thường. Đồng thời, đặt một ống lưới nhỏ
(stent) ở vị trí tắc nghẽn để ngăn động mạch hẹp lại.
Phẫu
thuật bắc cầu động mạch vành: Bác sĩ ghép một mạch máu khác băng qua đoạn động
mạch vành bị tắc nghẽn để lưu thông máu qua đặt stent: Bác sĩ đưa một đoạn ống
thông qua động mạch ngoại biên để đi đến vị trí mạch vành bị tắc nghẽn, sau phần
động mạch vành bị tắc.
7. Phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh cơ tim thiếu
máu cục bộ
Thay đổi và điều chỉnh lối sống là một trong
những việc quan trọng để phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh thiếu máu cơ tim
cục bộ.
Để có trái tim khỏe mạnh, bạn cần:
- Ăn
uống lành mạnh, hạn chế chất béo bão hòa, ưu tiên các loại thức ăn thực vật.
- Tập
thể dục đều đặn.
- Không
hút thuốc lá và tránh xa môi trường có khói thuốc lá.
- Quản
lý cân nặng ở mức hợp lý, tránh dư cân, béo phì.
- Kiểm
soát tốt các bệnh khác như tiểu đường, cholesterol cao hoặc bệnh huyết áp.
- Kiểm
tra sức khỏe định kỳ để kịp thời phát hiện những dấu hiệu bất thường ở tim
hoặc những yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh tim thiếu máu cục bộ.
Minh Khương